Eco tips

Het is echt hoopgevend om op te merken dat de maatschappij in zijn geheel steeds meer stappen neemt richting een eco-vriendelijker leven. Zo proberen we allemaal ons steentje bij te dragen om al wat leeft en groeit op onze planeet een langer bestaan te kunnen geven. Ieder van ons doet dat op zijn of haar eigen tempo en elk heeft ook een eigen “eco-gehalte”, afhankelijk van wat we zelf wel of niet haalbaar vinden. Ik laat mij regelmatig inspireren door volk dat veel verder is dan ik in hun eco-bewustzijn. Maar soms lees ik over dappere mensen die zelfs geen douche meer nemen om water te besparen. Zo een hoge pretentie heb ik ook niet. Een douche is voor mij een van de zaligste momenten van de dag. Zolang als er water is, ben ik niet bereid om mijn recht op een (wel korte) douche op te offeren.

Ik streef er na om elk jaar een stap verder te geraken in de verkleining van mijn eigen ecologische voetafdruk. De veranderingen die al zijn toegepast geven ruimte aan weer nieuwe stappen - zachtjes en zonder verplichtingen.

De keuken is voor mij dé belangrijkste plek in huis. Daar is ook waar we het grootste verschil kunnen maken in het verkleinen van onze ecologische voetafdruk. Van de keuze van onze dagelijkse voeding tot de manier van te koken en van restjes te verwerken, is er altijd veel wat we kunnen doen om onze impact op het milieu te verminderen.

Lokaal geproduceerd, bio en eigen producten

Dat lezen we en horen we vaak genoeg. Bio voeding is helaas niet toegankelijk voor iedereen, wegens te duur of wegens niet te vinden in alle dorpen en uithoeken. Bio producten zijn ook niet altijd vers of lokaal geproduceerd. In de supermarkt komen bio producten zelfs met een extra plastieken verpakking. Lokaal geproduceerde voeding, aan de andere kant, is niet altijd bio en dat betekent vaak het vervuilen van de aarde en van het grondwater. De oplossing is door de meesten al bedacht: eigen voedsel gaan kweken. Een mooi teken dat dit de droom is van veel mensen is de groeiende vraag naar stadstuinen. Ik ken mensen die 3 jaar op een wachtlijst stonden voordat ze eindelijk in hun stuk stadstuin boer/boerin konden gaan spelen. Er komen steeds meer campagnes in sociale media die ons aanmoedigen om van onze eigen siertuin een mooie eetbare tuin te maken. Dit zijn toch prachtige tijden waarin we leven!

Foraging / Wild plukken 

Er zijn een aantal voordelen aan het consumeren van planten die spontaan groeien en vaak beschouwd worden als “onkruid”. Ze bevatten bijvoorbeeld in veel gevallen een hoger nutritionele waarde dan gekweekte planten. Neem bijvoorbeeld melganzenvoet, die even lekker is als spinazie en een pak meer ijzer, calcium en vitamine A bevat. Meer milieu-vriendelijk dan wild plukken kan ik niet bedenken.

Er bestaan genoeg boeken en websites met recepten die ons inspireren meer wilde planten te gaan consumeren. Nu is het seizoen van allerlei nootjes, tamme kastanjes en paddestoelen - allemaal schitterende voedzame winterlekkernijen.

Eet-gewoonten

De bewuste keuze van wat we op ons bord leggen is één van de belangrijkste stappen richting een meer ecologische levensstijl. Omdat eten iets zo cultureel en emotioneel bepaald is, gewoonten die zo diep zijn ingeworteld, is dat moeilijk om dat in één klap aan te passen. Al zegt onze rationele kant dat we bepaalde dingen niet meer zouden moeten eten, een andere kant van ons vecht hier sterk tegen. Het is voor de meeste mensen beter om met kleine stapjes te beginnen, bijvoorbeeld jouw favoriete koffiemerk te vervangen door een fairtrade-koffie, die kleinschalig geproduceerd wordt - en dat trouwens vaak ook lekkerder is dan de grote commerciële merken. Daarna ook hetzelfde doen met chocolade. Een volgende stap kan zijn om wat minder ingepakte producten te kopen, vaker gaan winkelen bij een boerenmarkt. Losse thee is niet enkel meer “eco”, maar ook smaakvoller dan de gebruikelijke theezakjes. Daarna ben je misschien klaar om toch voor meer bio producten te kiezen, liefst uit je eigen streek. Tegelijkertijd kan je misschien één keer per week een nieuw lekker recept ontdekken die je motiveert om vaker en steeds meer met plantaardige producten te koken. Dierlijke producten, zoals we al weten, hebben vaak een veel grotere ecologische voetafdruk en zijn minder energie efficiënt om te bereiden. Elk klein stapje telt.

Meer rauw gaan eten 

Als het aankomt op het verwerken van voedsel, de über-eco-mens is - tenminste in mijn wildste dromen - iemand die enkel rauw eet. Liefst gewoon iets plukken van een boom, struik of lage begroeiing en “hopla”, direct opeten. Geen vervoer nodig, geen chemische foefelarij, geen elektriciteit of gasvuur nodig om het tot een maaltijd om te kunnen toveren. Toegegeven: dit is simpelweg niet realistisch voor de meeste onder ons. Maar niets staat ons in de weg om steeds meer rauw te gaan eten waar mogelijk. Ik ben iemand die enorm kan genieten van nieuwe culinaire ontdekkingen. In mijn dagelijks leven lukt het toch om op tenminste 50%, soms 80%, van mijn voedsel rauw te consumeren - vooral verwerkt in lekkere en kleurrijke smoothies. Dat bespaart niet enkel energie, maar ook tijd in de keuken. Veel groenten - zelfs pompoen bijvoorbeeld - kunnen deelnemen aan rauwe salades, bijvoorbeeld als ze geraspt worden. Een goede rasper is dus een goede investering voor het keuken arsenaal. Daarmee kan je zelfs spaghetti slierten maken met rauwe courgette. Een lekker tomaten-basilicum saus daarop en het is klaar om van gesmuld te worden.

Koken

Door het aanpassen van onze aangeleerde kookmethoden kunnen we weer wat puntjes winnen voor onze eco-gehalte - wat ook een winst kan betekenen op de energie-factuur. Hierbij enkele praktische kook-tips om zowel de eco-beginners als de die-hards te inspireren:

- Doe een deksel op de pan - deze is wel uit de oude doos, maar dat kan echt energie en water besparen.

- Kook je met elektrisch of ceramisch kookvuur? Zet het vuur af op 1/3 van de nodige kooktijd. Hou de deksel erop en laat het op het opgewarmde plek staan voor nog 10-40 minuten, afhankelijk van wat je kookt. Ik heb thuis een oud ceramisch model dat heel lang de warmte houdt. Ik kook quinoa (met water, uiteraard) op het vuur gedurende enkel 4 minuten. Deksel blijft op de pan en ik laat het nog 20 minuten (of langer, als ik bezig ben met andere dingen) staan op het afgezette vuur. Het graan krijgt altijd een perfecte textuur en het plakt nooit op de bodem van de pan. Voor rijst en aardappelen kan dezelfde truuk gebruikt worden, met andere kooktijden.

-  Kook je met inductie, hout of gasvuur? Je kan wat minder verbruiken door het werken met een isolerende deken. Terug naar het quinoa verhaal. Je kan in dit geval na 5 minuten de pan goed inpakken met een deken, om de warmte van de kookpan zolang mogelijk te kunnen bewaren - om dus te vermijden dat de warmte verloren gaat aan de omgeving. Wil je wat extra besparen dan kan je de pan met deken en al binnen een isomo-doos zetten.

-  Week bonen en andere peulvruchten voor het koken. Door dat te doen kan je minstens 1/3 van de nodige kooktijd besparen. Dat kan je ook doen met rijst, gierst en quinoa! Probeer dat maar niet met pasta! ;-)

-  Nog steeds over bonen en granen, als je ze kookt, maak genoeg voor minstens 2 dagen. Bonen durf ik zelf te koken voor meerdere dagen - of voor meerdere letsers - en eventueel de overschot in porties invriezen. Het kost bijna even veel energie en tijd om 1 portie bonen te koken als 6 porties.

-  Snij de groenten zo klein mogelijk om ze te koken. Als het geen verschil maakt voor een bepaalde bereiding, worden groenten veel sneller klaar als ze in kleinere stukjes zijn gesneden. Bijvoorbeeld (extreem, maar wel snel): geraspte wortel kan je in 3 minuten klaar koken. Gewoon lichtjes stomen met een scheutje water op laag vuur of met olijfolie, met een deksel daarop.

-  Om groenten te koken hoef je ze niet volledig onder water te zetten - om daarna het water weg te gooien met zoveel waardevolle voedingsstoffen. Daarvoor gebruik je ook beter geen stoompan, maar eerder een pan die ongeveer op maat is van het volume van het voedsel dat je wil koken - zodat niet teveel lege ruimte overblijft. Doe maar net genoeg water in de pan om de bodem te bedekken - 1 à 2 vingers water is voldoende voor de meeste groenten - hangt af van de volume, natuurlijk. Met de deksel op de pan laat het maar het kookpunt bereiken en dan zet maar het vuur op een lagere stand. Laat het maar zachtjes stomen. Zo worden de groenten veel sneller klaar en bewaren ze ook veel meer smaak en voedingsstoffen.

-  Ooit van een snelkookpan gehoord? Dat is een keukenwonder dat nog extra kooktijd - en dus ook energie - kan besparen. We praten hier over koken in gemiddeld 1/3 van de tijd vergeleken met conventionele kookmethoden. Neem voorbeeld zwarte bonen die normaal gezien, met een gewone kookpan, 1,5u nodig hebben om gekookt te worden. In een snelkookpan worden deze bonen binnen 15 - 20 minuten klaargemaakt. Een snelkookpan van goede kwaliteit is niet goedkoop, maar het is wel een levenslange investering die zich snel terugbetaalt.

No-waste kitchen - Geen-verspilling keuken 

Een andere manier om meer te scoren op onze eco-voetafdruk is volgens mij ook het leukst, want het gaat om onze creativiteit te oefenen in het recycleren van keukenrestjes. Maar nog voordat we moeten denken aan recyclage is het toch best om de kans op verspilling te voorkomen. Dat kan bijvoorbeeld door het menu te bepalen op basis van wat eerst gebruikt moet. Er zijn groenten die langer houdbaar zijn dan andere. Donkergroene bladgroenten moeten zo rap mogelijk gegeten worden, terwijl wittekool nog een paar dagen kan wachten. Kijk maar goed naar de vervaldatum van verse producten, maar ook van granen en droge voeding, die soms helemaal achteraan in de kast zijn vergeten. Mijn lekkerste recepten zijn op deze manier ontstaan, door mijn plan te moeten trekken met wat eerst gebruikt moet worden. Voedsel zou nooit in de vuilnisbak moeten belanden.




Hierbij enkele voorbeelden van hoe recyclage/hergebruik heel fun kan zijn in de keuken:

-  Verwerk overschotjes in soepen, taarten of kroketjes. Doe wat extra verse kruiden erbij en het kan zelfs lekkerder worden dan het oorspronkelijk gerecht.

-  Restjes brood die aan het uitdrogen zijn? Maak er maar broodpudding van. Maal het oud brood fijn en gebruik het om een taartbodem te maken. Of als je toch een lasagne in de oven hebt, kan je de hitte van de oven gebruiken om brood toastjes te maken, of paneermeel.

-  Wist je dat de schil van citrusvruchten ook enorm voedzaam en gezond is? Als ze uit bio landbouw komen, kan je de schil verwerken in compote, of als gepekelde citrus (voor tajine’s bijvoorbeeld), of gewoon de schil eerst raspen voordat je sap perst, en deze geraspte schil even laten drogen (in de schaduw) om in cake, koekjes, risotto, kroketjes, enz te gebruiken. Je kan de geraspte schil ook invriezen voor later gebruik. Voor minder wasmiddel te gebruiken in de keuken: laat de citrusschillen in stukjes weken in azijn in een afgedekte glazen bokaal, 3 weken lang en achteraf de schil weg doen en de ingetrokken azijn kan gebruikt worden om de afwas te doen, of voor het schoonmaken van de vloer of badkamer. Sinds ik dat gebruik is mijn verbruik van kant-en-klare bio schoonmaakproducten gehalveerd.

-  Verse kruiden gekocht voor een recept maar je hebt toch maar enkel een klein beetje nodig? Snijd de kruiden fijn, meng ze met olie en vries ze in voor later gebruik. Het kan ook in ijsvormpjes ingevroren worden, voor individuele porties.

-  Koffieprut: Maak je elke dag verse koffie? Met het gebruikte koffiedik heb je een schatkist om jouw tuin of kamerplanten extra te verwennen, als voeding, rechtstreeks gemengd met de aarde ofwel toegevoegd aan de compost. De koffieprut kan ook verspreid worden rond de planten die je tegen slakken en katten wil beschermen. Het dient ook - ladies, hier komt het beste! - als body scrub, dat de bloedcirculatie bevordert. Ik doe dat tijdens de douche als het lichaam al nat is. Ik durf dat zelfs als gezichts-scrub te gebruiken en het geeft een zalig effect!

-  Gebruik je veel water om jouw wild geplukte planten goed te wassen, zoals ik? Houd maar een emmer dichtbij de wastafel en verzamel dat spoelwater om jouw tuin planten water te geven. Of om het toilet door te spoelen.

-  Frituur olie: niet echt milieu vriendelijk, maar als je toch (regelmatig) frituur olie gebruikt en niet weet wat je met al de olie kan doen achteraf, maak er maar zeep mee. Er zijn talloze DIY recepten en zelfs handige youtube video’s op internet die ons zeep leren maken. Echt waar, het is eenvoudig, een zeer nuttige hobby, geeft enorm veel voldoening en je kan telkens nieuwe zeep-creaties ontdekken om thuis te gebruiken of om als cadeau te geven.